De kerk die de sacramenten viert, is zelf een sacrament van Gods aanwezigheid en missie in de wereld. Dit was een gedeeld uitgangspunt van anglicaanse en oud-katholieke theologen op de gemeenschappelijke conferentie over “Sacramentele theologie en de missie van de kerk in de hedendaagse cultuur”. Hoogleraar Peter-Ben Smit schreef een verslag.
Als enige Nederlandse kerk kent de Oud-Katholieke Kerk volledige kerkelijke gemeenschap met de kerken van de Anglicaanse Gemeenschap. Verkennen hoe je de rol van de kerk in Gods missie verstaat, is daarom van belang. Een belangrijke vraag hierbij is: Is de kerk een ‘optional extra’ voor missie, iets waar je ook zonder kunt, of is ze juist belichaming en teken van Gods aanwezigheid, zoals Jezus dat zelf ook was? De teneur op de conferentie ging duidelijk in de tweede richting.
Wanneer zowel bisschoppen als theologen van Anglicaanse en oud-katholieke kerken dit uitgangspunt delen, wordt het ook een gemeenschappelijke uitdaging. Hoe verkondig je als gemeenschap niet alleen het evangelie, maar belichaam je het ook? Hoe word je een sacramenteel teken van Gods aanwezigheid in de wereld? En wat betekent het om de missionaire dimensie van sacramenten te ontdekken?
Met deze insteek dagen Anglicanen en Oud-Katholieken elkaar uit, maar leggen ook een uitdaging neer bij andere kerken. Als de kerk teken van Gods verzoening is, is het dan niet nodig dat kerken zich ook met elkaar verzoenen om geloofwaardig missionair te kunnen zijn? Kerkelijke zelfprofilering ten koste andere kerken staat dan eigenlijk haaks op dat waar de kerk eigenlijk voor staat: verzoening.
In het communiqué van de conferentie valt na te lezen hoe dit thema door de ongeveer veertig deelnemers behandeld werd – en welke bisschoppen en theologen hierbij aan het woord kwamen. Een Nederlandse vertaling ervan volgt deze impressie.
Peter-Ben Smit
Communiqué
Anglicaans – Oud-Katholieke Theologische Conferentie 2023
“Sacramentele theologie en de missie van de kerk in de hedendaagse cultuur”
28 augustus – 1 september 2023 in Neustadt an der Weinstrasse (Duitsland)
In het licht van het ‘Bonn Agreement’ van 1931 dat onze twee kerkfamilies in volledige gemeenschap bracht, vindt de Anglicaans – Oud-Katholieke Theologische Conferentie ongeveer om de vijf jaar plaats, afwisselend op het Europese vasteland en in het Verenigd Koninkrijk. De meest recente conferentie kwam bijeen in het gastvrije Bildungs- & Gästehaus Kloster Neustadt an der Weinstrasse in Duitsland, van 28 augustus tot 1 september 2023.
Het thema was “Sacramentele theologie en de zending van de Kerk in de hedendaagse cultuur”. Het doel van de conferentie was ten eerste om de ecclesiologische basis van de sacramentele gemeenschap tussen de twee families van kerken te bevestigen en vervolgens te onderzoeken hoe de theologie van de kerk als gemeenschap het getuigenis en de zending van onze beide gemeenschappen in onze tijd zou kunnen stimuleren.
Hoewel de meeste deelnemers een Anglicaanse of Oud-Katholieke achtergrond hadden, begroette de conferentie ook leden van de Iglesia Filipina Independiente (IFI), de Kerk van Zweden en de Malankara Mar Thoma Syrische Kerk. De deelnemers hadden het gevoel dat ze hadden deelgenomen aan een stimulerende en bemoedigende bijeenkomst. Ze getuigden van een rijke ervaring van gemeenschap en vriendschap.
De aartsbisschop van Utrecht, Bernd Wallet, en de Anglicaanse bisschop van Gibraltar in Europa, Dr Robert Innes, gaven inleidende presentaties over recente ontwikkelingen in de respectievelijke kerkgemeenschappen.
Key note papers werden gegeven door: prof. dr. Peter-Ben Smit (Utrecht) over de sacramentele basis van gemeenschap; Dr. Jeremy Worthen (Canterbury) over missionaire ecclesiologie; Dr. Mattijs Ploeger (Utrecht) over tegelijkertijd katholieke en liberale missiologie; en prof. dr. Paul Avis (Edinburgh) over liturgie en verkondiging. Reacties op de key notes werden gegeven door Dr. Edda Wolff (Bern) en prof. dr. Angela Berlis (Bern). Kortere presentaties over de diaconale zending van de kerk werden gegeven door pastor June Yañez (IFI, Antwerpen), Dr. Christopher Meakin (Kerk van Zweden, Växjö) en Dr. Jeremy Morris (Londen). Workshops over verwante onderwerpen werden gegeven door: Dr David Grumett (Edinburgh, online); pastor Dorothee Hahn (Wenen); pastoor Lenz Kirchhofer (Aarau); Dr. Ruth Tuschling (Berlijn); en prof. dr. Charlotte Methuen (Glasgow). Dr. Stephen Spencer (Londen) was helaas verhinderd, maar stelde zijn paper wel beschikbaar.
De conferentie vond plaats in de context van het dagelijkse getijdengebed en de viering van de eucharistie. Een excursie naar het voormalige klooster Limburg in Bad Dürkheim werd ruimhartig ondersteund door de Oud-Katholieke Kerk van Duitsland.
Publicatie van de papers wordt verwacht in het tijdschrift Ecclesiology en in de Internationale Kirchliche Zeitschrift.
1 september 2023
De deelnemers aan de Anglicaans – Oud-Katholieke Theologische Conferentie 2023